Wat is stress en hoe kan je het voorkomen en oplossen; no stress please

Stress en ons lichaam

Tijdens mijn opleiding tot orthopedagoog was er een boek wat mij en mijn medestudiegenoten altijd erg is bij gebleven, namelijk ‘How zebra’s don’t get ulcers’ van Robert M. Sapolsky. In dit boek worden de schadelijke effecten van stress beschreven en hoe het komt dat dieren in tegenstelling tot mensen geen gevolgen (zoals ‘ulcers’ wat maagzweer betekent) van stress ervaren. Er zijn verschillende soorten stress te onderscheiden. De acute fysieke stress die je voelt als je opeens op het laatste moment hoort dat je over een uur een presentatie moet geven. En hiernaast is er de chronische stress die vaak psychologisch en sociaal van aard is en helemaal mens eigen is. Mensen kunnen dus ook stress ervaren bij de gedachte ergens aan. De reactie van ons lichaam en dat van de meeste diersoorten is echter hetzelfde…

Acute stress
Een acute stressreactie zorgt er voor dat je lichaam in opperste staat van paraatheid wordt gebracht. Het sympathisch zenuwstelstel zorgt voor de 'fight’ (vechten) of 'flight' (vluchten) reactie. Er wordt bloed naar het hart gepompt, de lichaamstemperatuur en adrenaline nemen toe, de spieren spannen zich aan, de pupillen worden wijder, de gevoelsmeter voor fysieke pijn neemt af, de spijsvertering vertraagt en het geheugen neemt toe. Hiernaast wordt het immuunsysteem door het cortisol tijdelijk geremd aangezien het beschermen tegen ziektekiemen minder belangrijk is tijdens een stressvolle situatie. Dieren komen vaak als reactie op stress in de ‘fight’ of ‘flight’ modus. Je ontkomt aan die leeuw of die eet jou op. Wanneer je het overleefd als zebra komt het stressniveau in het lichaam weer op het normale niveau en worden alle lichaamsfuncties weer hersteld. 

Chronische stress
Bij chronische stress, zoals men in de huidige maatschappij steeds meer ervaart, blijft het lichaam op een hoog stressniveau en in opperste paraatheid. Soms blijft het stressniveau wel maanden achter elkaar hoog. Hoewel een verbetert geheugen misschien erg handig is voor die belangrijke presentatie, zijn de andere gevolgen van stress voor ons lichaam schadelijk wanneer we deze voor langdurige tijd ondervinden. Het lichaam komt niet meer terug in de ruststand om te herstellen, waardoor er risico’s zijn. Zoals onder andere depressie, maagzweren en hartklachten. De gevolgen van wat stress met je lichaam doet zijn gevaarlijker dan de ‘stressor’ zelf. Stress werkt zelfs zo ver in je lichaam door dat als je veel stress ervaart voor of tijdens je zwangerschap, dit negatieve gevolgen kan hebben voor je ongeboren kind. Zo wordt je kind in de baarmoeder al een ‘stresskip’. Hiernaast blijkt uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken dat kinderen die opgroeien in een stressvolle omgeving meer problemen hebben bij het leren op school en gedragsproblemen hebben. Stress van ouders is dus slecht voor kinderen tijdens en na de zwangerschap! Niet de goede basis voor een gezonde lifestyle voor je gezin.

Wat betekent het bovenstaande in de context van een gezonde op-Food-ing op het gebied van voeding, psychologie en lifestyle? Hoe kun je met gezonde voeding ervoor zorgen dat je voldoende energie hebt om met de huidige stressvolle maatschappij om te gaan? En hoe kun je stress proberen te voorkomen of verminderen? Misschien kunnen de onderstaande tips voor jou iets kunnen betekenen!

Op-Food-ing tips bij stress en spanning:

1. Bij een stressreactie heeft je lichaam in korte tijd veel energie nodig zoals we hier boven zagen. Hierbij komt het stukje voeding om de hoek kijken. Want hoe mooi het in de reclames ook klinkt om even een chocolade reep voor extra energie in korte tijd te nemen, is dit niet wat je lichaam nodig heeft om die extra energie te leveren en naderhand te herstellen van de stressreactie. Wanneer je gaat voor de snelle suiker, dan heb je even een energiekick en daarna weer een terugval. Je lichaam kan het tekort aan energie niet aanvullen en elke keer als je weer een stressreactie krijgt, verliest je lichaam weer energie en word je steeds meer moe. Voor je het weet ben je zo moe dat je geen zin meer hebt om te koken en voor minder gezonde keuzes gaat die ook weer energie van je lichaam vragen. Je belandt in een vicieuze cirkel van stress, snelle suikers, extreme moeheid en een gevoel dat je ’s avonds echt niet meer van de bank af kan komen. Probeer ‘food-stressors’ zoveel mogelijk te vermijden. Denk aan cafeïne (koffie, chocolade en thee), alcohol, snelle suikers, (te) zoute voedingsmiddelen, de meeste verzadigde vetten, te veel melkproducten, rood vlees en gefrituurd voedsel, frisdranken en andere zeer bewerkte voedingsmiddelen. Misschien kunnen we qua eten ook wel een voorbeeld nemen aan onze zebra en meer voor plantaardig voedsel gaan?
 

2. Goede voeding voor langdurige energie is dus ook een zogenaamde ‘protectieve’ (beschermende) factor voor je lichaam om voldoende energie te leveren om met stressreacties om te gaan. Langdurige energie die afkomstig is uit complexe koolhydraten, vetten en proteïnes. Zorg voor een eigen spa day at home! Ontstressen kunnen we thuis ook met de juiste voedingsmiddelen. De zogenaamde de-stress foods! Zonnebloempitten, selderij, zilvervliesrijst, noten, komkommers, avocado’s, knoflook (en niet alleen omdat het zeurpieten door de lucht uit je buurt houdt ;)), zwarte bessen en kruidenthee. Heerlijk relaxen met een kopje kamille of ginseng thee... Net zoals een glas wijn met relaxen geassocieerd wordt, kan een kop thee dat gevoel ook geven. Alleen is dit natuurlijk wel een gezondere optie. 

3. Gezonde doelen stellen is een belangrijke psychologische voorwaarde voor minder stress. Hoe belangrijk is die zakelijke meeting, het vinden van de perfecte outfit voor die bruiloft, het huis wat picobello aan kant is en talloze andere voorbeelden van situaties die stress kunnen opleveren nou echt? Willen we onze gezondheid en die van ons gezin op het spel zetten voor dit soort dagelijkse zaken? En dan het opvoeden zelf… Vraag maar om je heen bij andere ouders; opvoeden zelf is vaak een hele stressvolle bezigheid. Doe ik het wel goed als ouder? Slaapt en eet mijn baby wel genoeg? Help, de borstvoeding komt niet goed op gang of kost veel tijd. Ouder zijn zelf is vaak ook een bron van onzekerheid en kan zeer stressvol zijn. Onthoud ‘nobody is perfect’, ook al lijkt dat bij je vrienden, buren, et cetera, misschien wel zo. 
 

4. Om te komen tot een gezonde family lifestyle is het van belang dat je stil staat bij welke zaken in je leven bij jou en je gezin langdurige stress oproepen. Zijn er zaken die je kan veranderen of voorkomen. En hoe kan je een gezonde lifestyle voor je gezin toepassen zonder dat dit zelf een bron van stress wordt? Bekijk welke zaken goed gaan en breid deze uit. Dit zijn de dingen die jou en je gezin energie geven. Ga uit van succeservaringen, en niet van falen, een optimische kijk levert vaker positief resultaat!